بی‌وفایی با زنان در ضرب‌المثل های ایرانی!

به گزارش رویداد البرز، از روزگاران پیشین تاکنون در کنار فرهنگ و ادب رسمی، فرهنگ و ادب عامه نیز وجود داشته و به حیات خود ادامه داده و در دنیا به فولکلور معروف است. فولکلور، آیینه زندگی واقعی انسان ها در تمام دوره های زندگی است و در واقع، دنیای زندگی توده مردم است؛ زیرا زمانی که از فرهنگ جامعه ای گفته می شود؛ سخن از افسانه ها، ترانه ها، عقاید، آداب و رسوم، مذهب، گویش ها، ضرب المثل ها، چیستان ها، بازی ها و هزاران پدیدە آشکار و نهان دیگر اجتماعی است.به گزارش عصر ایران، انسان پیش از آن که شعر بگوید و قبل از آن که خط بنویسد؛ مثل را به کار برده و در محاورات خود از آن استفاده کرده است.در این میان زن بودن و مرد بودن، بزرگ ترین گروه بندی ای است که در جامعه شکل گرفته است و این را می توان به وضوح در مثل ها نیز مشاهده کرد؛ برای همین، زنان یکی از موضوعات مهم در ضرب المثل ها هستند که البته در بیشتر موارد نقش منفی داشته اند و صفات منفی نیز بیشتر به آنان نسبت داده شده است.

هنگامی که در ضرب المثل‌ها سخن از جایگاه اجتماعی افراد به میان می‌آید؛ به فرودست‌ بودن جایگاه اجتماعی زنان اشاره می‌شود و معمولاً زنان جنس فرودست و مردان فرادست شمرده می‌شوند!حتماً این ضرب المثل را در محاورات روزمره، بارها شنیده‌ایم که “از زن کمترم”. در واقع زن آن چنان فرودست شمرده می‌شود که مردم برای نشان دادن قطعیت و حتمیت خود در کار، می‌گویند اگر در اقدام به کار خود کوتاهی ورزم و آن را انجام ندهم، از زن کمترم.از سوی دیگر، در برخی از ضرب المثل‌ها اصالت و نژاد یکی از ارزش‌های مهم مردان محسوب می‌شود و داشتن اصالت موجب می‌شود، فرد جایگاه اجتماعی بالایی داشته باشد. در خانواده‌ های پدرسالار و مردسالار، اصالت از آن پدر است و جایگاه اجتماعی فرد با پدر سنجیده می‌شود تا مادر. آنچه اهمیت دارد؛ پدر است و مادر تنها رهگذر خوانده می‌شود.احتمالاً شما اکنون می‌گویید؛ همیشه این گونه نبوده است و در برخی از ضرب المثل‌ها زنان حتی جایگاه بالاتری از مردان داشته اند.کاملاً درست می‌گویید؛ در برخی ضرب المثل‌ها، زمانی این جایگاه و ارزش بالاتر به زنان داده ‌شده که سخن از مسائل درون خانواده به میان می‌آید. در واقع جامعه مردسالار به این دلیل این ویژگی مثبت را به زن نسبت داده است تا زنان ترغیب شوند به کارهای درون خانه بپردازند.در بیشتر موارد، ضرب المثل ها از زبان مردان و خطاب به زنان گفته شـده و در اندک مواردی زنان، مردان را مورد خطاب قرار داده اند.به طور معمول زوایای مختلف زندگی زنان از سه جنبه در محتوای مثل ها گنجانده شده است:۱-  ضرب المثل های مربوط به طبیعت، زیبایی و جسم زن.۲- ضرب المثل های مربوط به دوره های مختلف زندگی او مثل دختـر، تـازه عـروس، همسر، مادر، بیوه، مادربزرگ و …۳- ضرب المثل های مربوط به زندگی زنان مانند عشق، بارداری، تولد فرزند، کار و زندگی خانوادگی.
از آنجا که کاربرد مثل ها، عرصه فرهنگ عمومی جامعه است، بنابراین زبان و اندیشه های مطرح شده در آن نیز غالباً ساده و بدون تکلف است. به اقتضای واژه ها و اصطلاحات فرهنگ کوچه و بازار، بخش هایی از مجموعه ضرب المثل های هر جامعه ای حامل عقاید عوامانه، الفاظ و اصطلاحات غیرمؤدبانه، آموزه های نادرست اخلاقی و مفاهیم توهین آمیز و تحقیرکننده نیز است. امروزه برخی از این نوع مثل ها را می توان همانند افسانه هایی دانست که دیگر کارایی اولیه را ندارند، ولیکن برخی دیگر کماکان جدی گرفته می شود و مایه تحقیر یا ناراحتی انسان ها یا توجیه کننده اندیشه ها و رفتارهای نابخردانه است.مسئله ای که نمی توان انکار کرد، در محتوای ضرب المثل های فارسی بیش ترین تحقیرها به زنان در نقش های زنانه دیده می شود؛ یعنی علاوه بر اینکه انواع مختلفی از بدگویی ها را به صورت مطلق، درباره جنس زن می بینیم، طعنه های مضاعفی را نیز در مورد نقش های زنان شاهد هستیم.پرواضح است؛ تحقیرهای جنسیتی و نگاه منفی و تحقیرآمیز نسبت به زنان، حقیقتی به درازای تاریخ بشر است و این موضوع نه تنها در کشور ایران، بلکه در بیشتر جوامع جهانی اعم از توسعه یافته و یا در حال توسعه به چشم می خورد. اگرچه ممکن است، در روزگار اخیر به تدریج تعدیل شده باشد.چنانچه اندکی عمیق‌تر در روابط روزمره مان شویم، هنوز رد پای برخی از این ضرب المثل‌ها را در محاورات هر روزه درباره زنان می‌شنویم؛ جالب اینکه گاه نه تنها در محاورات عامه، بلکه در میان اظهار نظرهای متخصصان و کارشناسان، معنای باز شده برخی از این ضرب المثل‌ها علیه زنان همچنان رایج است.حتماً شما هم چند مورد از آن را بارها و بارها در رسانه‌های رسمی شنیده‌اید.نزدیک‌ترین مثال به زمان حال، خانم فیلمساز جوانی که اخیرا چند فیلم کوتاه ماندگار نیز ساخته است؛ نقل می‌کرد: “بنا بر موضوع فیلمنامه بسیار سختی کشیدم تا توانستم آن را بسازم.” خانم فیلمساز معتقد بود؛ در واقع باید مردانه عمل کرد تا از پس کار برآمد! 

۲۴۴۵۷